C
o
n
t
e
n
t

ก.สาเหตุความผิดปกติที่เกี่ยวกับภายในตัวผู้ป่วยเอง

1.กรรมพันธ์ ผป.ที่พ่อแม่เป็นโรคนิ่วในทางเดินปัสสาวะก็มีโอกาสที่จะเป็นโรคนิ่วเช่นเดียวกันได้

2.อายุและเพศ
นิ่วในไต พบใน ชายมากกว่าหญิงถึง 2 ต่อ1 พบมากในผู้ใหญ่มากกว่าเด็ก
นิ่วในกระเพาะปัสสาวะพบมากในชายมากกว่าหญิงถึง 7 ต่อ 1
พบมากในเด็กชายอายุน้อยกว่า 7 ปี และในผู้ใหญ่ในช่วงอายุมากกว่า 30 ปี ขึ้นไป

3.ความผิดปกติในการทำงานของต่อม พาราทัยรอยด์
ซึ่งหลั่ง hormone ที่ควบคุมสาร calciumออกมามากกว่าปกติ

4.มีการตีบแคบของระบบทางเดินปัสสาวะ
ทำให้น้ำปัสสาวะคั่งค้าง การตีบแคบนี้อาจมีมาแต่กำเนิด หรือ เกิดขึ้นภายหลัง

5.ความเข้มข้นของน้ำปัสสาวะ
อันเกิดจากมีสารต่างๆถูกขับออกมาในน้ำปัสสาวะมากกว่าปกติ หรือเกิดผู้ป่วยดื่มน้ำน้อยกว่าปกติ หรือ สูญเสียน้ำจากร่างกายทางด้านอื่นมาก เมื่อน้ำปัสสาวะมีความเข้มข้นสูง โอกาสที่สารละลายในน้ำปัสสาวะจะตกผลึก ก็มีมากขึ้น

6.ความเป็นกรด/ด่างของน้ำปัสสาวะ ปัสสาวะที่มีฤทธิ์เป็นกรดมากจะเกิดการตกผลึกของ กรด ยูริค,ซีสตีน, ส่วนปัสสาวะที่มีฤทธิ์เป็นด่าง จะเกิดการตกตะกอนของผลึกสารจำพวก Oxalate,Phosphate และ Carbonate

7.การอักเสบติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ

8.วัตถุแปลกปลอมที่หลุดเข้าไปในทางเดินปัสสาวะ

9.ยาบางอย่าง
ทำให้เกิดนิ่วได้ ยาลดกรดที่กินอยู่เป็นเวลานานๆ ทำให้ปัสสาวะมีฤทธิ์เป็นด่าง จะเกิดนิ่วพวก Phosphate ได้ง่าย

ข.สาเหตุร่วมที่เกี่ยวข้องกับสภาพแวดล้อมตัวผู้ป่วย

1.สภาพภูมิศาสตร์
ผู้ป่วยที่เป็นโรคนิ่วในทางเดินปัสสาวะมักอยู่ในบริเวณที่ราบสูง ประเทศไทยเรา พบมากในภาคอิสานและเหนือ

2.สภาวะอากาศและฤดูกาล
ในฤดูร้อนจะพบว่าผป.เป็นโรคนิ่วในทางเดินปัสสาวะมา รพ.กันมาก อาจเนื่องจากเสียเหงื่อมากทำให้ปัสสาวะเข้มข้นทำให้นิ่วโตเร็วขึ้นจึงเกิดอาการขึ้น แต่ในฤดูหนาวเสียเหงื่อน้อย ปัสสาวะเจือจาง และ ปัสสาวะมีจำนวนมาก

3.ปริมาณน้ำดื่ม
ซึ่งจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับความเข้มข้นของน้ำปัสสาวะ ถ้าดื่มน้ำน้อย และยังอาจเกี่ยวกับ เกลือแร่ที่ละลายอยู่ในน้ำของแต่ละท้องถิ่น

4.สภาพโภชนาการ
การบริโภคอาหารนานาชนิด และการดื่มน้ำเป็นผลให้มีการเพิ่ม/ลดของสารต่างๆ ที่เป็นส่วนประกอบของก้อนนิ่ว เช่น การกินอาหารเครื่องในสัตว์,ยอดผัก,สาหร่าย, จะทำให้เกิดกรดยูริคได้
การกินอาหารจำพวกผักที่มีสาร ออกซาเลทสูง เช่น ผักโขม,ผักแผว, หน่อไม้,ชะพลู ก็จะมีโอกาสเกิดนิ่ว พวกออกซาเลท เด็กเล็กที่ขาดอาหารพวกโปรตีนจะเกิดนิ่วในกระเพาะปัสสาวะมาก
การขาด วิตามิน เอ หรือ ได้รับ วิตามินดี มากเกินไป ก็ทำให้เกิดนิ่วได้

5.อาชีพ
ผู้มีอาชีพเกษตรกร ทำงานกลางแจ้ง ก็จะมีการเสียเหงื่อมาก ทำให้ปัสสาวะมีความเข้มข้น ก็อาจเกิดการตกผลึก ของสารละลายในน้ำ ปัสสาวะเกิดนิ่วขึ้นได้
ผู้ที่มีรายได้ต่ำ ก็จะบริโภคอาหารแป้งและผักมากโปรตีนน้อย ทำให้เกิดนิ่วจำพวกออกซาเลทได้ง่าย
ผิดกันกับผู้ที่มีรายได้สูงมีการบริโภค อาหาร โปรตีน ,ไขมันมากกว่าปกติ ทำให้เกิด เป็นนิ่วพวกกรดยูริค และ นิ่วแคลเซี่ยมสูง

ผู้ป่วยที่ปัสสาวะมีนิ่วหลุดออกมาบ่อยๆ เคยผ่าตัดแล้วเกิดมีนิ่วขึ้นมาใหม่ นิ่วก้อนโตขึ้นเรื่อยๆมีจำนวนมากขึ้นเรื่อย และมีความผิดปกติ ในเมตาโบลิซึ่มของร่างกาย ก็จะให้การรักษาเพื่อควบคุมป้องกันการเกิดนิ่วขึ้นใหม่ การโตของนิ่วก้อนเดิมโดยใช้ยาเฉพาะ

ผู้ป่วยที่มีนิ่วขนาดเล็ก, ไม่มีอาการปวด ,ไม่มีการอักเสบ ไม่มีการอุดตัน ไม่มีนิ่วใหม่เกิดขึ้น และขนาดของนิ่วไม่มีการเปลี่ยนแปลงก็มักให้การรักษาควบคุมการเกิดนิ่วใหม่ และ การโตของก้อนนิ่วโดยใช้ยาเฉพาะและติดตามดูการเปลี่ยนแปลงนิ่วเป็นระยะๆ

2.การรักษาโดยให้ยา นิ่วที่ได้ทำการวิเคราะห์ว่าเป็นนิ่วชนิดใดแล้วก็อาจให้ยาละลายนิ่วได้
นิ่วยูริคเอซิด ก็ให้ยาที่มำให้ปัสสาวะเป็นด่าง หรือ ร่วมให้ยาลดระดับยูริคเอซิด,หรือ ซีสตีน
ในเลือด,อาจให้ยาระงับความเจ็บปวดและยาปฏิชีวนะร่วมด้วย

3.การรักษาโดยการผ่าตัดเอานิ่วออก เมื่อนิ่วมีขนาดใหญ่ ,ไตมีการอักเสบ ,ไตโป่งพอง หรือ
ไตไม่ทำงานแล้ว

4.การรักษาโดยใช้เครื่องสลายนิ่วด้วยพลังเสียงเหมาะสำหรับนิ่วที่มีขนาดเล็ก มีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 3 ซม.และทางเดินปัสสาวะส่วนที่ต่ำกว่าไม่มีการตีบตัน เพื่อให้นิ่วที่สลายซึ่งมีขนาดเล็กลง สามารถผ่านปนมากับปัสสาวะได้

5.การรักษาโดยใช้เครื่องส่องไตโดยผ่านรูระบายน้ำปัสสาวะจากไต ที่เปิดออกบริเวณบั้นเอว
โดยใช้คลื่นเสียง Ultrasonic หรือ Laser ทำให้การสลายให้นิ่วมีขนาดเล็กลงแล้วคีบเอาออก

รักษาอย่างไร?ถ้า
มีนิ่วอยู่ในท่อไต

2.การรักษาโดยการใช้เครื่องส่องท่อไตเข้าไปทำการคีบหรือคล้อง หรือใช้คลื่นเสียง Ultrasonic และ laser กระแทกสลายนิ่ว ให้มีขนาดเล็กลง หรือใช้เครื่องสลายนิ่วด้วยพลังเสียง ถ้านิ่วอยู่ในท่อไตส่วนบนหรือส่วนล่าง หรือ หลังจากนิ่วในท่อไตถูกดันกลับเข้าไปอยู่ในกรวยไต

3.การรักษาโดยการผ่าตัด จะทำเมื่อนิ่วไม่มีการเคลื่อนที่ ไตมีการอักเสบ ไม่มีปัสสาวะไหลออก เช่นกรณีมีไตข้างเดียว หรือเป็นนิ่วในท่อไตทั้ง 2 ข้าง หรือให้การรักษาโดยใช้เครื่องส่องท่อไต หรือ สลายนิ่วแล้ว ไม่ประสบผลสำเร็จ

ในอนาคต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะของเด็กไทยจะลดลง หรือหายไป เมื่อภาวะโภชนาการในเด็กไทยของเราดีขึ้น